འབའ་པ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་པེ་ཅིང་དུ་སྐུ་གྲོངས།

ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་ནི་ཉེ་རབས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་ཧ་ཅང་ཆེ་བའི་མི་སྣ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཁོང་གི་སྐུ་ཚེ་གང་པོར་བོད་གངས་ཅན་ལྗོངས་ཀྱི་བདེ་སྡུག་གི་ཆེད་དུ་ཕུལ་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཆེས་མཐའ་མཇུག་ཏུ་ཁོང་གིས་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་དབང་ལ་བཅངས་པའི་རེ་འདུན་མ་འགྲུབ་པར་འཇིག་རྟེན་འདི་དང་གཏན་དུ་ཁ་གྱེས་དགོས་བྱུང་། ཁོང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་འཛིན་ཧུ་ཅིན་ཐའོ་དང་ཞི་ཅིན་ཕིང་སོགས་ལ་སྔ་ཕྱིར་འཕྲིན་ཡིག་ཐེངས་མང་བསྐུར་ཏེ། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་ལྷན་དུ་གྲོས་མོལ་གནང་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན་མྱོང་བ་མ་ཟད། གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་བོད་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་བྱས་ཡོད། ཉེ་སྔོན་གསར་ཏུ་བརྩམས་པའི་ཁོང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁ་ཆེམས་ལྟ་བུ་“རྒྱ་ནག་གི་མི་རིགས་གནད་དོན་དང་མི་རིགས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་ཕྱིར་རྟོག་”ཞེས་པ་བོད་རྒྱ་ཡིག་རིགས་གཉིས་ཐོག་ནས་པར་བསྐྲུན་བྱས་ཡོད།ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་ཕྱི་ལོ་༡༩༩༢ ལོར་བོད་ཤར་ཕྱོགས་ཁམས་འབའ་ཐང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་པ་དང་། ༡༩༣༦ ལོར་རྒྱ་ནག་གི་གྲོང་ཁྱེར་ནན་ཅིང་དུ་ཡོད་པའི་གོ་མིན་སྲིད་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་སློབ་གྲྭའི་བོད་སོག་འཛིན་གྲྭར་ཞུགས། ༡༩༣༩ ལོར་“བོད་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་གསར་བརྗེ་ལས་འགུལ་ཚོགས་ཆུང་”གསར་འཛུགས་བྱས། ༡༩༤༠ ལོར་སློབ་མའི་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་འགོ་ཁྲིད་བྱས་པར་བརྟེན་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་ཕུད་བཏང་། ༡༩༤༢ ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་ས་རུ་“གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་གསར་བརྗེ་ཚོགས་ཆུང་”བཙུགས། ༡༩༤༥ ལོར་ཡུའུ་ནན་བདེ་ཆེན་དུ་“བོད་ཤར་ཕྱོགས་མི་དམངས་རང་སྐྱོང་མནའ་མཐུན་”གསར་འཛུགས་བྱས། ༡༩༤༩ ལོར་བོད་གཞུང་གིས་ལྷ་ས་ནས་ཕྱིར་ཕུད་བཏང་བ་དང་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ནང་དུ་ཞུགས་ཏེ། འབའ་ཐང་དུ་“རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཁམས་ཕྱོགས་ལས་དོན་ཨུད་ཡོན་ལྷན་ཁང་”གསར་འཛུགས་དང་། “བོད་ཤར་དམངས་གཙོ་ན་གཞོན་མནའ་མཐུན་”ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེའི་འགན་ཁུར།༡༩༥༠ ལོར་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་བཅིངས་གྲོལ་དམག་བོད་དུ་འཛུལ་བའི་ལྷོ་ལམ་དཔུང་ཁག་གི་དམར་ཤོག་དྲུང་ཆེ་གཞོན་པ་དང་། དམངས་གཙོ་ལས་འགུལ་ཁང་གི་ཚོགས་གཙོའི་འགན་ཁུར། ལོ་དེའི་ཕྱི་ཟླ་༡༠ པའི་ནང་བཅིངས་གྲོལ་དམག་གིས་ཆབ་མདོ་བཙན་བཟུང་བྱས་པའི་རྗེས་“རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་ལས་དོན་ལྷན་ཁང་”གི་འགན་འཛིན་གཞོན་པའི་འགན་ཁུར། ༡༩༥༡ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་༤ པར་ང་ཕོད་ངག་དབང་འཇིགས་མེད་དང་ལྷན་དུ་པེ་ཅིང་དུ་བསྐྱོད་དེ། བོད་གཞུང་དང་པེ་ཅིང་བར་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་འཇོག་སྐབས་སྐད་བསྒྱུར་གྱི་འགན་ཁུར། ༡༩༥༣ ལོར་ཕུན་དབང་གིས་རྒྱ་ནག་དབུས་སྲིད་ཁྲིམས་མི་དམངས་ཨུད་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་དྲུང་ཆེ་གཞོན་པ་དང་། མི་དམངས་དཔེ་བསྐྲུན་ཁང་གི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་གཞོན་པ་སོགས་ཀྱི་འགན་ཁུར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གྲ་སྒྲིག་ཨུད་ཡོན་ལྷན་ཁང་དབུ་བརྙེས་པའི་རྗེས་ཕུན་དབང་གིས་གྲ་སྒྲིག་ཨུད་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཨུད་ཡོན་དང་དྲུང་ཡིག་གཞོན་པ། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་ཨུད་ཡོན་གཞུང་ལས་ཁང་གི་དམར་ཤོག་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་དང་། བོད་ལྗོངས་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་ཁང་གི་འགོ་གཙོ་གཞོན་པ་བཅས་ཀྱི་འགན་ཁུར།

༡༩༦༠ ལོར་ཕུན་དབང་གསར་བརྗེ་ངོ་ལོག་པ་དང་ས་གནས་མི་རིགས་རིང་ལུགས་པའི་ཉེས་འཛུགས་འོག་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཏེ། རྒྱ་ནག་ཆི་ཁྲིན་བཙོན་ཁང་དུ་ཁྱོན་མི་ལོ་༡༨ རིང་བཙོན་འོག་ཏུ་སྡུག་སྦྱོང་མནར་གཅོད་མྱོང་དགོས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། དུས་ཚོད་དེའི་རིང་ཁོང་གི་ཕ་ཡབ་དང་བཟའ་ཟླ་གཉིས་ཀ་རྒྱ་གཞུང་གིས་མནའ་གཅོད་འོག་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར། ཁོང་གི་བུ་ཆེ་བ་ཡང་ལོ་༦ རིང་བཙོན་འཇུག་བྱས་པ་དང་། ཁོང་གིས་གསར་འཛུགས་བྱས་པའི་“རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཁམས་ཕྱོགས་ལས་དོན་ཨུད་ཡོན་ལྷན་ཁང་”དང་ “བོད་ཤར་དམངས་གཙོ་ན་གཞོན་མནའ་མཐུན་”གསར་བརྗེ་ངོ་ལོག་པའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་བརྩིས་ཏེ། དེའི་ནང་གི་ཚོགས་མི་༦ མནར་གཅོད་འོག་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར།

ཆི་ཁྲིན་བཙོན་ཁང་དུ་མི་ལོ་༡༨ རིང་བཙོན་འཇུག་བྱས་པའི་རྗེས་ཀྱི་༡༩༧༨ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་༤ པའི་ནང་། རང་ལོ་༥༦ ཟིན་པའི་ཕུན་དབང་གློད་གྲོལ་ཐོབ་པ་དང་། ༡༩༨༠ ལོར་པེ་ཅིང་དུ་སྐབས་དེའི་དམར་ཤོག་དྲུང་ཆེ་ཧུ་ཡོང་པང་དང་མཇལ་འཕྲད་ཐོབ། ལོ་དེའི་ནང་ཕུན་དབང་གིས་བྲིས་པའི་<<རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་བཅོས་འབྲེལ་བའི་མི་རིགས་སྐོར་གྱི་བསམ་འཆར་འགའ་>> ཞེས་པ་དང་། <<ཕུན་དབང་དང་ཕྱི་སྡོད་བོད་རིགས་སྤུན་ཟླའི་སྐུ་ཚབ་བར་གྱི་གླེང་མོལ་མདོར་བསྡུས་>> ལ་བརྟེན་ནས་མི་རིགས་གནད་དོན་སྐོར་གྱི་རྩ་དོན་ལ་རྩོད་གླེང་ཤུགས་ཆེན་བྱུང་། ༡༩༨༦ ལོར། ཕུན་དབང་དང་ཚེ་བརྟན་དབྱངས་སྒྲོན་གཉིས་གཉེན་སྒྲིག་བྱས།

༡༩༩༠ ལོར་ཕུན་དབང་གི་མཚན་ཉིད་རིགས་པའི་བརྩམས་ཆོས་<<རྩོད་སྒྲིག་རིག་པ་གསར་དཔྱད>> ཞེས་པ་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ༡༩༩༤ ལོར་ཁོང་གི་མཚན་ཉིད་རིགས་པའི་དཔེ་དེབ་གཉིས་པ་ <<ཟླ་བའི་གོ་ལའི་སྟེང་དུ་གཤེར་གཟུགས་ཡོད>> ཅེས་པ་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ༡༩༩༧ ལོར་ཕུན་དབང་གིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པའི་<<རྒྱ་ནག་གི་མི་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མ་འཛུགས་ལམ་སྟོན>> <<རྒྱ་ནག་གི་མི་རིགས་ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས>> པར་བསྐྲུན་བྱས།

༡༩༩༨ ལོར་ཕུན་དབང་བཟའ་མི་གཉིས་ཀྱིས་པེ་ཅིང་དུ་སྐབས་དེའི་སྲིད་འཛིན་ཅང་ཙེ་མིན་དང་མཇལ་འཕྲད་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་གནད་དོན་སྐོར་གྱི་དགོངས་ཚུལ་མང་པོ་བཤད། ༢༠༠༤ ལོ་ནས་བཟུང་ཕུན་དབང་གིས་སྔ་ཕྱིར་སྲིད་འཛིན་ཧུ་ཅི་ཐའོ་ལ་ཡི་གེ་ཐེངས་བཞི་བསྐུར་ཏེ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཞི་བའི་གྲོས་མོལ་གྱི་ལམ་ནས་ཐག་གཅོད་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་གནང་ཡོད་པ་དང་། ༢༠༡༢ ལོོར་རྒྱ་ནག་གི་འགོ་ཁྲིད་གསར་པ་ཞི་ཅིན་ཕིང་ལ་“བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་ལ་ཕུལ་བའི་འཕྲིན་ཡིག་”ཅེས་པ་བྲིས་ཏེ། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་འགོ་ཁྲིད་ཀྱིས་གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་གྲོས་མོལ་བྱ་དགོས་པ་དང་། གོང་ས་མཆོག་བོད་དུ་གནད་ཞུ་དགོས་པའི་རེ་འདུན་བཏོན་ཡོད་པ་རེད།

༢༠༠༨ ལོར་ཕུན་དབང་གི་དབྱིན་ཡིག་གི་ལོ་རྒྱུས་“བོད་མི་གསར་བརྗེ་བ་ཞིག་” ཞེས་པ་<<Tibetan Revolutionary: The Political Life and Times of Bapa Phüntso Wangye 》ཨ་རི་ནས་དཔར་བསྐྲུན་བྱས་པ་དང་། རྗེས་སུ་བོད་རྒྱ་ཡིག་རིགས་གཉིས་སུ་བསྒྱུར་ཏེ་དཔར་བསྐྲུན་བྱས།

༢༠༡༣ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་༩ པའི་ནང་ཕུན་དབང་གི་ཆེས་མཐའ་མཇུག་གི་བརྩམས་ཆོས་<<རང་རྒྱལ་གྱི་མི་རིགས་གནད་དོན་དང་མི་རིགས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་ཕྱིར་རྟོག་>>ཞེས་པའི་བོད་འགྱུར་དེ་ངྡ་ས་ཁ་བ་དཀར་པོ་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་སྲི་ཞུ་ཁང་ནས་དཔར་བསྐྲུན་བྱས་པ་དང་། ༢༠༡༤ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་༣ པའི་ཟླ་འགོར་དེབ་དེའི་རྒྱ་ཡིག་གི་མ་དཔེ་ཧུང་ཀོང་དུ་དཔར་བསྐྲུན་བྱས་ཡོད་ཅིང་། ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་༣༣ ལྷག་ཡོད་པའི་དཔེ་དེབ་དེ་ནི་ཕུན་དབང་ཁོང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁ་ཆེམས་ལྟ་བུ་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་ད་ལྟའི་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་ལ་རྣོ་ངང་ལྡན་པའི་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། པེ་ཅིང་སྲིད་གཞུང་གིས་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་འདོར་ཏེ་མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་དང་ཆིག་སྒྲིལ། དེ་བཞིན་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་ཐོབ་ཐང་རྨང་གཞིའི་འོག་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་ལག་སྟར་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་བྱས་ཡོད་པ་རེད།