འཛམ་གླིང་ཐོག་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་འགྲན་སྡུར་གསར་པ་ཞིག་འགོ་འཛུགས་བྱེད་རྒྱུ་རེད།

ཨག་ཤེས་ན་རམ་གྱིས་བརྩམས། བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་བསྒྱུར།

ཡུག་རན་གྱི་གནད་དོན་དེ་ཡིས་གནས་ཚུལ་གཅིག་གསལ་བོ་བཟོས་ཟིན་པ་ནི། གལ་ཏེ་སུ་ཞིག་གིས་ཁྱེད་ཉིད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཚེ། ཁྱེད་ཉིད་སྐྱོབ་མཁན་ནི་གཞན་སུ་ཡང་མེད་པར། རང་ཉིད་རང་གིས་སྐྱོབ་དགོས་པ་དེ་ཡིན། འོ་ན་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོས་རང་ཉིད་ཇི་ལྟར་སྐྱོབ་དགོས་སམ།

ཕྱི་ལོ་༡༩༩༤ ལོར་ཨ་རི་དང་ཨུ་རུ་སུ་ཡིས་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོའི་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཁས་ལེན་བྱས་པ་ནས་ཡུག་རན་གྱིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་མཚམས་བཞག་ཡོད། མི་ལོ་༢༨ ཀྱི་རྗེས་སུ། ཡུག་རན་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱུང་བས། ད་ལྟའི་ཆར་དབུས་ཤར་དང་ཤར་ཨེ་ཤི་ཡ་ལྟ་བུའི་འཛམ་གླིང་ས་ཁུལ་འདྲ་མིན་ལ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་འགྲན་སྡུར་གསར་པ་ཞིག་འགོ་བཙུགས་ཟིན་པས་དེ་ལ་ཡ་མཚན་དགོས་པ་ཞིག་ཀྱང་ཆགས་མེད། བདེ་འཇགས་དབྱེ་ཞིབ་པ་ཚོས་ཁྱེད་ཉིད་ལ་ཅི་ཞིག་བཤད་རུང་། དོན་དངོས་ཐོག་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་དེ་ཡིས་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་མ་འོངས་པར་ཡུག་རན་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་མ་འགྱུར་བར་སྐྱོབ་བཞིན་ཡོད། ཨ་རི་དང་བྱང་ཆིང་རྩ་འཛུགས་(NATO) ཀྱིས་ཁྱེད་ཉིད་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ལྷ་སྒྲུང་དེ་ཡང་བཤིག་ཟིན་པ་རེད། གལ་སྲིད་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་རྗེས་སུ་ཞི་བདེ་རྒྱུན་སྐྱོང་ཐུབ་ཡོད་པའི་དབང་ཏུ་བཏང་རུང་། དེ་ནི་གཙོ་བོ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་པ་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གསུམ་པ་མ་བྱུང་བ་དེ་ཡང་དགྲ་ཟླ་ལ་ལངས་བའི་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཚོས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆས་ཕན་ཚུལ་འཇིགས་སྐུལ་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཡིན། དེ་ན་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་འགྲན་སྡུར་དེ་ཇི་ལྟ་འཕྱོ་ཡོང་གི་ཡོད་པར་བལྟས་ན། སོ་དི་ཨ་རབ་དང་ཨི་རན་བར་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་འགྲན་སྡུར། སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱིས་རྡུལ་ཕྲན་ནུས་པའི་ཆེད་དུ་བཟོ་གྲྭ་གསར་འཛུགས་བྱེད་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། བཟོ་གྲྭ་དེ་ཡང་ས་གནས་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྡུལ་ཕྲན་ལས་གཞིའི་ཚོང་ལས་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པར་སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱི་བརྒྱུད་ལམ་དུ་ཕྱི་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། དེ་བཞིན་སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱིས་དམངས་སྤྱོད་རྡུལ་ཕྲན་ནུས་པའི་ལས་གཞི་འགོ་འཛུགས་བཞིན་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། དེ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཚང་མས་ཉིང་རྡུལ་ནུས་པའི་ལས་འཆར་འགོ་འཛུགས་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད། རྡུལ་ཕྲན་ཁྲོ་ཐབ་(Nuclear reactors) ལས་བྱུང་པའི་ཐོན་རྫས་དག་ཀྱང་རྡུལ་ཕྲན་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བྱེད་རྒྱུ་ལ་བེད་སྤྱད་ཡོད།

སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་མཚོན་ན། ཡུག་རེན་ལ་འབྱུང་བཞིན་པའི་དཀའ་རྙོག་གི་དུས་སྐབས་དེ་ནི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་

ཆ་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་རྒྱུའི་དུས་ཚོད་ལེགས་ཤོས་ཤིག་ཡིན། ད་ལྟའི་ཆར་ཡུག་རེན་གྱི་ནང་དུ་འབྱུང་བཞིན་པའི་དཀའ་རྙོག་དེའི་རྐྱེན་གྱིས་རྡོ་སྣུམ་རྗེན་པའི་གོང་ཚད་ནི་ལང་ལོང་དུ་གཡོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་ཨ་རི་ལ་སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱི་སྣུམ་དེ་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ནི་སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱི་རྒྱལ་སྲས་(MBS) ཐོག་ཞི་འཇམ་ངང་འགྲོ་རྒྱུ་རེད། དེར་བརྟེན། སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱི་རྒྱལ་ས་རི་ཡད་ནས་བྷ་ཌན་གྱི་བཙན་ཤེད་ལ་མ་རྩ་བཞག་ནས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་ལས་གཞི་འགོ་འཛུགས་བྱེད་ཐུབ་པ་ཡིན།

སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱིས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་སྐྱེད་ཆེད་དུ་རྒྱ་ནག་གི་རོགས་སྐྱོར་བླངས་ཟིན་པ་ཡིན། རྡོ་སྣུམ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ལ་ཅི་ཞིག་དགོས་འདོད་ཡོད་པ་ནི་ཁོང་ཚོའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་འགལ་ཟླ་རུ་འགྱུར་པའི་ཨེ་རན་ལྟ་བུ་ལ་འགོག་སྲུང་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། ཨེ་རན་ལ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོ་བྱེད་ཀྱི་གས་རུང་རྒྱུ་རྫས་(fissile  material) འདང་ངེས་ཅན་ཡོད་པས་གལ་སྲིད་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་ན་བདུན་གཅིག་གི་ནང་དུ་བཟོ་ཐུབ་པ་ཨ་རི་གཞུང་འབྲེལ་མི་སྣ་མང་པོས་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

ཨི་ཟི་རེལ་གྱི་རྗེས་སུ་ཨི་རན་གྱི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ལ་འཇིགས་སྣང་ཆེ་ཤོས་བྱེད་མཁན་ནི་སོ་དི་ཨ་རབ་ཆགས་ཡོད། ཨི་རན་གྱི་རྒྱལ་ས་ཏེ་ཧི་རན་དང་བྷ་ཌན་བར་གྱི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ཚོང་འབྲེལ་དེ་ཡང་དེ་ཙམ་བེད་སྤྱོད་ཡོད་པ་ཞིག་ཆགས་རྒྱུ་མ་རེད། དེར་བརྟེན་སོ་དི་ཨ་རབ་ཀྱིས་སོ་སོའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་ནས་ཕལ་ཆེ་ཨི་རན་ལ་འཇིགས་སྐུལ་བྱེད་འདོད་པ་དེ་རེད། དེ་ནས་ང་ཚོས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་འགྲན་བསྡུར་ཞིག་འཕེལ་བཞིན་པ་མཐོང་ཐུབ།

ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་དང་ཉི་ཧོང་གཉིས་ཀྱིས་རྡུལ་ཕྲན་འགོག་མཚོན་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་པ། ཉི་ཧོང་དང་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ནི་དེ་ཙམ་བརྟན་པོ་མིན་ཡང་། ཁོང་གཉིས་ལ་རྒྱ་ནག་དང་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་གཉིས་ཀྱི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་འཇིགས་སྐུལ་ནི་ཐུན་མོང་དུ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད། དེ་བཞིན་ཡུག་རེན་གྱི་དཀའ་རྙོག་དེ་འགོ་བརྩམས་མ་ཐ་ཤར་ཨེ་ཤི་ཡའི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་བྱུང་བ་རེད། ཉི་ཧོང་གི་སྲིད་བློན་ཟུར་པ་(Shinzo  Abe) ཡིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ཐོག་ལ་བགྲོ་གླེང་ཞིག་ཡོང་བའི་རེ་སྐུལ་ཞུས་འདུག ཁོང་གིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཡོད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་མེད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དག་ལ་རྡུལ་ཕྲན་ཚོན་ཆ་མཉམ་སྤྱོད་ཆོག་པ་དང་ཐག་གཅོད་ཀྱི་རྒྱུད་རིམ་ནང་ལ་འཛུལ་ཞུགས་བྱེད་རྒྱུ་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ལ་འབོད་སྐུལ་ཞུས་ཡོད། སྲིད་འཛིན་གྱིས་ཉི་ཧོང་ལ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་མི་སྤྱོད་པའི་སྤྱི་ཁྲིམས་གསུམ་ཡོད་ཅིང་། ད་ལྟའི་བར་དུ་འཛམ་གླིང་གི་བདེ་འཇགས་སྲུང་ཡོད་པའི་དོན་དངོས་གྲོས་མོལ་བྱས་པ་དེ་ནི་བཀག་རྒྱ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་མི་ཉན་ཞེས་གསུངས་ཡོད།

ཉི་ཧོང་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་གནོན་ཤུགས་ཕོག་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན་པས་ཉི་ཧོང་གིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་མི་སྤྱོད་པའི་སྤྱི་ཁྲིམས་གསུམ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ནི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བདག་གཉེར་མི་བྱེད་པ། བཟོ་བསྐྲུན་མི་བྱེད་པ། ཉི་ཧོང་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཉར་མ་ཆོག་པ་བཅས་ཡིན། འོན་ཀྱང་། ད་ལྟའི་ཆར་ཉི་ཧོང་གི་བསམ་བློ་དེ་འགྱུར་བཞིན་པ་འདྲ་སྣང་།

གླེང་སློང་དེ་ལྟ་བུ་ནི་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་ནང་དུ་ཡང་གསར་དུ་འབྱུང་བཞིན་ཡོད། རྙིང་ཞེན་ཅན་ཡོན་སུག་ཡོལ་(Yoon Suk-yeol) ནི་ཐེངས་རྗེས་མའི་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་སྲིད་འཛིན་དུ་བདམ་ཐོན་བྱུང་ཡོད་ལ། ཁོང་གིས་ཨ་རིས་ལྷོ་ཀོ་རིའི་ནང་དུ་ཡང་བསྐྱར་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་འགྲེམས་འཇོག་བྱེད་རྒྱུའི་སྲིད་ཇུས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཨ་རི་སྲིད་འཛིན་བྷ་ཌན་གྱིས་བརྗོད་གཞི་དེའི་ཐོག་ཁས་ལེན་བྱེད་རྒྱུ་ངེས་པ་དེ་ཙམ་མེད་ཀྱང་། དོན་དུ་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་རྒྱལ་ས་སེ་འུལ་ནས་ཀྱང་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོ་སྐྲུན་ཐུབ་པ་ཡིན།

ཨོ་སི་ཁྲི་ལི་ཡ་དང་ཡུ་རོབ་ཤར་ཕྱོགས་དག་ཀྱང་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་ངེས། ན་ནིིང་ལོ་ལ་ཨོ་སི་ཁྲི་ལི་ཡས་ཨ་རི་དང་དབྱིན་ཇི་གཉིས་དང་ལྷན་དུ་AUKUS pact གན་རྒྱ་བཞག་ཡོད། ཨོ་གླིང་མཚོ་དམག་ནི་རྡུལ་ཕྲན་བྱིངས་གྲུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་མཚོ་དམག་དཔུང་སྡེ་ཉུང་ཤས་ནང་གི་གཅིག་ཆགས་ཐུབ་པ་བྱས་ཡོད།

རྒྱ་གར་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོ་ཁུལ་དུ་ཨོ་སི་ཁྲི་ལི་ཡའི་ཁེ་ཕན་ལ་འགོག་སྲུང་བྱེད་རྒྱུའི་དོན་དུ་ཁན་པེ་ར་ཡིས་(Canberra) ཀྱང་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་བྱིངས་གྲུའི་(nuclear submarine base) རྟེན་གཞི་ཞིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་རྒྱུ་རེད། ཨོ་སི་ཁྲི་ལི་ཡང་དམག་གི་ཡོ་བྱད་ཁྲོད་དུ་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་འཕྲུལ་ཆས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་དགོས་པ་ངོ་འཕྲོད་ཅིང་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་སྟོབས་ཤུགས་གང་ཚང་ཡོད་པའི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

དེ་དང་མཉམ་དུ་ཡུ་རོབ་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་པོ་ལན་ཌི་དང་འཇོར་ཇི་ཡ། མོལ་དོ་ཝ་ལ་ཡང་བདེ་འཇགས་མེད་པའི་ཚོར་བ་ཞིག་ཡོང་གི་ཡོད། ཡུག་རེན་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཟིན་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གི་མ་འོངས་པ་ཡང་ངེས་གཏན་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད། དེར་བརྟེན་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གིས་བྱང་ཆིང་རྩ་འཛུགས་དང་མཉམ་དུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱི་རོགས་སྐྱོར་འཚོལ་བ་དང་། ཡང་ན་རང་ཉིད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་ནའང་དེ་ལ་ཡ་མཚན་དགོས་པ་ཞིག་ཆགས་མེད་པ་རེད།

ཨུ་རུ་སུ་དང་ཡུག་རེན་གཉིས་ཀྱི་དམག་འཁྲུག་དེ་མ་བྱུང་གོང་ནས་པོ་ལན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ནི་གླེང་གཞི་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད།ཕྱི་ལོ་༢༠༠༧ ལོ་པོ་ལན་ཌའི་སྲིད་དོན་ཚོགས་པ་(PIS) ཚོགས་པའི་ཚོགས་གཙོས་(Jaroslaw Kaczynski) ཨུ་རུ་སུའི་ཁ་གཏད་དུ་ཡུ་རོབ་ནི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་གོ་མཛོད་ཅན་གྱི་རིམ་འདས་རྒྱལ་ཁབ་(superpower)ཅིག་བྱེད་དགོས་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོས་སྟོབས་ཤུགས་ཅན་གྱིས་བཙན་འཛུལ་ལ་ཁ་གཏད་དང་རང་ཉིད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་གི་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་སུ་ཡང་མ་འོངས་པ་ཡུག་རེན་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་འདོད་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ད་ལྟའི་ཆར་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་འགྲན་སྡུར་གསར་པ་ཞིག་འགོ་འཛུགས་ཟིན་པ་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད།།

རྩོམམ་པ་པོ་ཁོང་ནི་རྒྱལ་གཅེས་མི་སྣ། ཆབ་སྲིད་དབྱེ་ཞིབ་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་འབྲེལ་བའི་ཆེད་མཁས་པ། TFIGlobal ཞེས་པའི་གསར་ཁང་གི་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཡིན། སྒྱུར་རྩོམ་འདིའི་ཚད་འཛིན་མ་རྩོམ་དབྱིན་ཡིག་ལ་འཛིན་དགོས།